Wanneer na negen maanden eindelijk de langverwachte baby wordt geboren, lijkt iedereen blij en volmaakt gelukkig. Iedereen feliciteert de kersverse ouders en vraagt: “Wat een geluk, zo’n kindje, nietwaar?” De moeder en vader knikken beleefd, terwijl ze misschien diep vanbinnen voelen dat er iets niet klopt. Waarom wordt altijd gezegd dat een baby alleen maar vreugde en geluk brengt, terwijl wij ons helemaal niet zo gelukkig voelen?
Ik spreek hier bewust niet alleen over vrouwen, want ook vaders kunnen te maken krijgen met postnatale depressie. Hun leven verandert immers ook ingrijpend, en bovendien hebben zij de zwangerschap niet op dezelfde intense manier beleefd als moeders, die elke verandering in hun eigen lichaam voelen en zich met elke vezel voorbereiden op de komst van een nieuw leven.
De geboorte van een kind is een keerpunt, een zogeheten normatieve crisis. Het is niet de enige in een mensenleven: ook een huwelijk, een verhuizing, een nieuwe baan of de geboorte van een broertje of zusje zijn zulke situaties. Het leven bestaat uit veranderingen, en daar moeten we ons telkens opnieuw aan aanpassen. Het woord crisis betekent dus niet per se iets negatiefs, maar wijst op verandering – en veranderen is nooit makkelijk, zelfs niet als die verandering (zoals de geboorte van een baby) iets positiefs en gewensts is.
Met de komst van een baby verandert de rolverdeling: een echtpaar wordt ouders, een enig kind wordt broer of zus, en ouders worden grootouders. Helaas ontbreken tegenwoordig veel van de rituelen en steunstructuren die vroeger vanzelfsprekend waren. Vaak komt een moeder rechtstreeks vanuit haar werk op de kraamafdeling terecht, zonder dat er een beschermende, ondersteunende omgeving is. Het gebrek aan tijd en begeleiding maakt het risico op stemmingsproblemen groter.
Vormen van stemmingsstoornissen na de bevalling
- Babyblues: komt zeer vaak voor, bij 70–80% van de vrouwen. Verschijnt meestal in de eerste dagen of week na de bevalling. De moeder barst om alles in tranen uit, ongeacht of ze zich verdrietig of juist blij voelt. Dit is een volkomen normaal verschijnsel dat weer verdwijnt zodra de hormonen tot rust komen en de nieuwe situatie meer houvast krijgt.
- Postpartumdepressie: treft ongeveer 10–25% van de moeders en kan op elk moment in het eerste jaar ontstaan. Kenmerken zijn lusteloosheid, slaap- en eetproblemen, angst, het ontbreken van vreugde en lichamelijke klachten. Vaak zijn deze moeders ofwel afstandelijk tegenover hun baby, of juist overbeschermend, en denken ze erg mechanisch (strikte voederschema’s, rigide tijdsplanning).
- Postpartum posttraumatische stressstoornis: kan ontstaan na een traumatisch ervaren bevalling. Gaat gepaard met angst, het herbeleven van de trauma’s en depressieve gevoelens.
- Postpartum psychose: een zeer zeldzame, maar ernstige aandoening waarbij de moeder volledig het contact met de werkelijkheid verliest.
Wat kunnen we doen?
Herken de risicofactoren
Mogelijke risicofactoren zijn: een traumatische bevalling, een ongewenste zwangerschap, eerste bevalling, zeer jonge of juist oudere leeftijd, gebrek aan steun, eerdere depressie, een geschiedenis van mishandeling, een slechte relatie met de eigen moeder, vroeggeboorte, scheiding van moeder en baby na de bevalling, laag zelfbeeld of onvoldoende voorbereiding. Toch kan een depressie ook ontstaan zonder dat er sprake is van deze factoren.
Herken de signalen
Al tijdens de zwangerschap kunnen tekenen van depressie zichtbaar zijn. Later kunnen klachten als voortdurende vermoeidheid, eet- en gewichtsproblemen, angst, lusteloosheid en somberheid wijzen op een postnatale depressie. Neem zulke signalen altijd serieus, stel vragen en schakel indien nodig professionele hulp in.
Waarom herkenning zo belangrijk is
Postnatale stemmingsstoornissen komen veel vaker voor dan we denken. Bijna elke moeder geeft toe dat ze na de bevalling periodes van negatieve gevoelens heeft meegemaakt. Het is belangrijk dat deze klachten tijdig herkend en behandeld worden – voor het welzijn van moeder, baby én het hele gezin.
Veel moeders durven niet te zeggen dat ze zich niet gelukkig voelen, uitgeput of teleurgesteld zijn. Niemand heeft hen verteld dat de zorg voor een baby zo zwaar en veeleisend is. Daarbij maken sociale media het vaak nog moeilijker: de perfecte foto’s die daar verschijnen, geven een illusie van een moeiteloos, idyllisch gezinsleven. Moeders kunnen zich daardoor nóg eenzamer en falender voelen.
De waarheid is dat de meeste vrouwen op de een of andere manier te maken krijgen met postnatale depressieve gevoelens. Voor de een gaat het sneller voorbij, voor de ander is de weg zwaarder. Juist daarom moeten we open zijn en moeders goed voorbereiden op wat komen kan. Als zij weten dat hun gevoelens normaal zijn, zullen zij zich eerder uitspreken en hulp durven vragen.
Durf te vragen. Durf te praten. Durf hulp te zoeken.
Niemand zou zich alleen moeten voelen in de kwetsbare periode na de geboorte van een kind.
